ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TRONG "CHIẾN TRANH TIỀN TỆ"

(*) Hình họa kỹ thuật giao dich hối đoái của tỷ giá đồng USD/JPY ngày 10/11/2015, khi đồng JPY đang giảm 0,10% so với đồng USD. Nếu tính từ đầu năm cho đến nay, đồng USD đã tăng giá so với đồng JPY. Cụ thể là đồng JPY đã giảm mất 3,30 JPY, từ mức 120 JPY ăn 1 USD thì nay phải đến 123,309 JPY mới đổi được 1 USD. Tuy nhiên, trong tháng 11/2012, thì chỉ cần 80 JPY là đổi được 1 USD. Xem hình vẽ kỹ thuật tỷ giá USD/JPY lấy mốc từ năm 2010 - 2015.

ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN TRONG "CHIẾN TRANH TIỀN TỆ"

Trong những ngày cuối năm 2015, đồng USD đang lặng lẽ tăng giá so với các rổ ngoại tệ được lưu hành rộng trên thế giới là đồng Euro (EUR), yên Nhật (JPY), Bảng Anh (GBP), đồng đô la Canada (CAD), Krona Thụy Điển (SEK), Franc Thụy Sĩ (CHF), Nhân dân tệ Trung Quốc (CNY), đô la Úc (AUD), Peso Mexico (MXN), đồng đô la New Zealand (NZD), VND (Việt Nam)....nhưng rõ ràng giới phân tích tài chính nhận thấy Trung Quốc, Nhật Bản vẫn ấn định giá trị thấp đồng CNY, và đồng JPY của họ bằng cách neo giá nó với đồng USD, cùng với một số rổ tiền tệ khác. Hai nước này giữ tỷ giá bằng cách "mua trái phiếu kho bạc Mỹ" (Buying US Treasuries), làm hạn chế nguồn cung đồng USD.

Trước hết, ta định nghĩa một cuộc chiến tranh tiền tệ là khi ngân hàng trung ương của một quốc gia sử dụng chính sách tiền tệ mở rộng để cố tình hạ thấp giá trị của đồng tiền của họ, bằng cánh này, họ làm cho hàng hóa của họ rẻ hơn nhời đồng bạc được định giá thấp "giả tạo" bằng nhiều hình thức. Thí dụ như Trung Quốc và Nhật Bản như đã nói ở phần trên.

Điều này khiến cho đồng CNY, JPY được định giá thấp so với đồng USD và các rổ ngoại tệ khác để giữ giá xuất khẩu rẻ dễ cạnh tranh có thể gây ra cuộc chiến ngoại hối trên thế giới. Các công ty, doanh nghiệp những nước này thu về một khối lượng lớn tiền mặt là đồng USD góp vào ngân sách dự trữ ngoại tệ quốc gia ngày càng gia tăng. Đây là lý do giải thích phần nào hai nước này là chủ nợ lớn nhất của Mỹ. Đó là về lĩnh vực kinh tế. Còn về lĩnh vực cổ phiếu chứng khoán mà các nhà đầu tư quốc tế bỏ tiền ra mua cổ phiếu giúp cho các công ty ấy có thêm tiềm lực tài chính mở rộng kinh doanh thì họ lời lỗ ra sao?

Thật không may, nhiều nhà dầu tư nước ngoài non tay nghĩ rằng các thị trường chứng khoán những nước này sẽ trở lên hấp dẫn họ. Các nhà đầu tư quốc tế khác khi đầu tư vào thị trường nước khác theo nhiều cách khác nhau, nhưng có lẽ sự khác biệt lớn nhất là của tác động của biến động tỷ giá. Chẳng hạn, khi một nhà đầu tư Mỹ mua cổ phiếu của một công ty Mỹ, như là hãng công nghệ Apple (NASDAQ, Dow Jones: AAPL), hay công ty dịch vụ tài chính Visa (Dow Jones, NYSE: V)yết giá bằng đồng USD, hoặc một nhà đầu tư Nhật Bản mua cổ phiếu Toyota Motor Corp (TYO: 7203) ở sàn Nikkei 225 tại Tokyo, yết giá bằng đồng JPY, tương tự cho các thị trường chứng khoán khác kể cả tại Việt Nam,... Nếu giá cổ phiếu tăng lên 20% cho thị trường đó hay các thị trường khác thì giá trị của khoản đầu tư tăng 20%. Để giữ cho mọi thứ đơn giản, chúng ta sẽ bỏ qua cổ tức cũng như tiền hoa hồng môi giới hoặc chi phí giao dịch khác choi dẽ tính toán ta lấy giá mỗi cổ phiếu của Toyota yết giá bằng đồng JPY tại sàn Nikkei 225 ở Tokyo là 5.000 JPY cho mỗi cổ phiếu (giá thực tế hiện hành là 7.629,00 JPY cho mỗi cỗ phiếu).

Ta giả xử, nếu một nhà đầu tư nước ngoài muốn bỏ ra 5.000 JPY cho một cổ phiếu của Toyota Motor Corp, yết giá bằng đồng JPY tại sàn Nikkei 225, tỷ giá hối đoái hiện tại lúc đó là 100 JPY đổi được một USD. Để tìm ra bao nhiêu thị phần của Toyota là giá trị tính bằng USD, chúng ta chỉ đơn giản là chia đôi giá đồng nội tệ 5.000 JPY theo tỷ giá (100 JPY đổi được 1 USD), thì mỗi cổ phiếu Toyota do đó có chi phí 50 USD. Nhà đầu tư đó gọi cho công ty môi giới chứng khoán và đặt hàng cho 100 cổ phiếu, tổng vốn đầu tư 5.000 USD quy đổi ra đồng JPY là 500.000 JPY.

Thật may mắn, sau đúng 1 năm sau đó, cổ phiếu của Toyota đã tăng 20% lên 6.000 JPY/cổ phiếu, thì được 600.000 JPY. Điều đó có nghĩa là nếu nhà đầu tư đó chốt lời ra đồng JPY thì lời được 1.000 JPY cho mỗi cổ phiếu. Bây giờ, nhà đầu tư nước ngoài đó đã hình dung được lợi nhuận là được 1.000 USD, trên khoản đầu tư đó. Nhà đầu tư này quyết định chốt lợi nhuận và nói cho công ty môi giới chứng khoán để bán hết. Thật bất hạnh cho nhà đầu tư đó khi mở tài khoản ra thì thấy tài khoản vẫn như cũ, nhà đầu tư này liền thắc mắc thì công ty môi giới tuyên bố cho nhà đầu tư đó rằng, giá trị đầu tư đó nó vẫn cho thấy ở mức ban đầu 5.000 USD. Nhà đầu tư này hét lên, điều gì đã xảy ra với mức tăng 20% mỗi cổ phiếu Toyota mà họ đầu tư mất hết 1 năm mới lời được 20% cho mỗi cổ phiếu?

Thật không may, bây giờ là tin xấu tồi tệ. Thực tế trong khi cổ phiếu của Toyota tăng 20% trong 1 năm qua thì giá trị của đồng JPY Nhật cũng đã được thay đổi trong thời gian 1 năm đó. Bởi thời gian công ty môi giới cho nhà đầu tư bán cổ phiếu thì tỷ giá hối đoái hiện hành khi bán là 120 JPY mới đổi ra được 1 USD. Điều đó có nghĩa là sau khi tính toán lại về tỷ giá do đồng JPY bị giảm 20% giá trị trong 1 năm qua thì nhà đầu tư đó vẫn nhận được như cũ giá trị 50 USD cho 1 cổ phiếu đã mua ban đầu, trở lại đúng nơi mà nhà đầu tư bắt đầu bỏ tiền ra mua cổ phiếu Toyota yết giá bằng đồng JPY tại Tokyo cách đấy 1 năm.

Bây giờ, nếu cộng các yếu tố chi phí giao dịch và tiền hoa hồng cho công ty môi giới chứng khoán, và có thể nhà đầu tư đó sẽ bị lỗ nặng, mặc dù khả năng đầu tư và nghiên cứu của nhà đầu tư đó đã đúng, nếu họ chốt lợi nhuận bằng đồng JPY.

Hiệu ứng ngược lại, mặc dù nhà đầu tư đó sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng và dự đoán sai, là trong vòng 1 năm tới, giá cổ phiếu của công ty Toyota đã giảm giảm 10% giá trị cho mỗi cổ phiếu, tức là chỉ còn 4.500 JPY cho mỗi cổ phiếu. Nhưng đồng thời, đồng JPY lại tăng giá mạnh so với đồng USD. Cụ thể là chỉ cần 80 JPY đổi được 1 USD, thay vì 100 JPY mới đổi ra 1 USD như giá ban đầu, thì rõ ràng nhà đầu tư đó ban đầu bỏ ra 50 USD mua 1 cổ phiếu, nhà đầu tư đó nhận được 56,25 USD cho mỗi cổ phiếu, tứ là tăng 12,5%, lời được 6,25 USD cho mỗi cổ phiếu.

Nếu nhà đầu tư đó bỏ ra hàng trăm triệu hay cả tỷ USD thì rõ ràng nhà đầu tư đó sẽ là triệu phú USD. Đó là chưa tính nếu cổ phiếu công ty Toyota tăng điểm trên chỉ số Nikkei 225, thì nhà đầu tư đó kiếm bộn tiền gấp bội nhờ đồng JPY tăng giá, cũng tương tự như đồng nội tệ VND của Việt Nam lên xuống so với đồng USD khiến thanh khoản trồi sụt theo dù điểm số vẫn tăng nhưng không hấp dẫn giới đầu tư nước ngoài.

Đấy là lý do giải thích tại sao các thị trường chứng khoán khác trên thế giới dù tăng điểm mạnh nhưng vẫn thiếu thanh khoản, do các nhà đầu tư quốc tế thoái vốn đem tiền qua thị trường chứng khoán khác kiếm lời. Đây chính là sự khác biệt có thể rất lớn. Vì nhà đầu tư cũng phải nhớ rằng, các yếu tố kinh tế và thị trường về tỷ giá hối đoái có thể tăng hoặc giảm sẽ tác động rất lớn vào giá của cổ phiếu.

Chẳng hạn, ta hay nghe các chuyên gia kinh tế và chuyên gia chứng khoán tại Việt Nam hay cho rằng một P / E thấp của các công ty ở thị trường chứng khoán Việt Nam luôn hấp dẫn giới đầu tư vì rẻ và thấp. Thật không may, đó là phân tích yếu kinh nghiệm, một P / E thấp có thể cho thấy rằng các nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy khó khăn phía trước cho công ty đó bị lệ thuộc quá nặng vào tỷ giá hối đoái hay ngoại hối quốc tế trong kinh doanh, dù ở thị trường nội địa công ty đó vẫn tăng trưởng tốt nhờ đồng nội tệ rẻ, xuất khẩu tốt, giá cổ phiếu đó rẻ tăng trưởng mạnh vẫn không hấp dẫn nhà đầu tư giàu kinh nghiệm am hiểu rộng vấn đề tài chính quốc tế, và họ luôn bỏ qua yếu tố này, khiến giá cổ phiếu các công ty này sớm muộn gì cũng tàn lụi theo chứng khoán.

Tất nhiên, để hạn chế rủi ro này, thị trường chứng khoán đó phải có tiềm lực đủ sâu của các nhà đầu tư nội địa thì mới chặn đà suy giảm cổ phiếu tiềm năng đó.

Phương Thơ, Morgan Stanley (NYSE: MS)