Phân tích lợi ích của việc mua bán doanh nghiệp trên thị trường OTC

Thị trường OTC và vai trò trong mua bán doanh nghiệp (M&A) Thị trường OTC (Over-The-Counter) tại Việt Nam không chỉ là nơi giao dịch cổ phiếu của các công ty chưa niêm yết, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các giao dịch mua bán doanh nghiệp. Đây là môi trường giao dịch linh hoạt, cho phép các nhà đầu tư và doanh nghiệp dễ dàng thực hiện các thương vụ M&A mà không cần phải trải qua những quy trình phức tạp như trên thị trường niêm yết.

Lợi ích của việc mua bán doanh nghiệp trên thị trường OTC

1. Tính linh hoạt cao: Thị trường OTC cho phép các bên thỏa thuận giá mua bán và điều khoản giao dịch linh hoạt hơn, không chịu quá nhiều ràng buộc bởi quy định như trên sàn niêm yết. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể huy động vốn nhanh chóng hoặc tìm kiếm đối tác chiến lược.

2. Giảm chi phí và thời gian: So với thị trường niêm yết, việc giao dịch trên OTC giúp doanh nghiệp và nhà đầu tư tiết kiệm thời gian, chi phí tư vấn, niêm yết, và các thủ tục phức tạp. Việc này đặc biệt có lợi đối với các doanh nghiệp đang trong giai đoạn phát triển, cần huy động vốn nhanh chóng.

3. Tạo cơ hội đầu tư cho doanh nghiệp lớn: Các doanh nghiệp lớn thường tận dụng thị trường OTC để mua lại các doanh nghiệp tiềm năng mà chưa đủ điều kiện niêm yết. Ví dụ:

➢ Masan Group (MSN) mua lại Công ty Cổ phần Vật liệu xây dựng Hoa Sen (HSG) trên thị trường OTC, giúp mở rộng thị phần trong ngành vật liệu xây dựng.

➢ Thaco Group đã từng tiến hành M&A với Công ty TNHH Hoàng Anh Gia Lai (HNG) thông qua việc mua cổ phần trên OTC, giúp Thaco mở rộng hệ sinh thái nông nghiệp.

➢ Tạo đòn bẩy tài chính và gia tăng giá trị cổ phiếu: Nhiều doanh nghiệp, sau khi được mua lại trên OTC, có giá trị cổ phiếu tăng mạnh sau khi niêm yết hoặc phát hành thêm cổ phiếu. Chẳng hạn, cổ phiếu của CTCP Phát triển Bất động sản An Gia (AGG) đã tăng trưởng mạnh sau khi giao dịch trên OTC trước khi chính thức niêm yết trên HOSE vào năm 2020.

Minh chứng từ thực tế tại Việt Nam

➢ Giao dịch của Công ty Cổ phần Địa ốc Sài Gòn Thương Tín (SCR) trên thị trường OTC: Trước khi niêm yết, SCR đã thực hiện nhiều thương vụ mua bán sáp nhập nhằm mở rộng quỹ đất và phát triển dự án. Các thương vụ này được thực hiện thành công thông qua thị trường OTC, giúp SCR phát triển vượt bậc và hiện là một trong những doanh nghiệp bất động sản lớn tại Việt Nam.

➢ M&A của Nova Group: Trước khi trở thành một trong những tập đoàn bất động sản hàng đầu, Nova Group đã từng thực hiện nhiều thương vụ mua bán trên OTC, giúp nhóm này tăng trưởng và mở rộng các lĩnh vực kinh doanh.

➢ CTCP Hóa dầu Quân đội (MIPEC): Công ty này đã thực hiện việc mua lại nhiều công ty nhỏ trên thị trường OTC để mở rộng hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, giúp MIPEC phát triển quy mô và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Ví dụ về M&A thông qua thị trường OTC tại Việt Nam

1. CTCP Thủy sản Minh Phú (MPC):

Minh Phú là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu tôm lớn nhất Việt Nam. Trước khi niêm yết trên HOSE, Minh Phú đã thực hiện nhiều giao dịch mua bán cổ phần trên thị trường OTC, đặc biệt là với các nhà đầu tư nước ngoài. Nhờ những thương vụ này, Minh Phú đã huy động được lượng vốn đáng kể để mở rộng quy mô sản xuất và gia tăng giá trị xuất khẩu.

2. CTCP Hàng không Vietjet (VJC):

Trước khi niêm yết trên HOSE, cổ phiếu của Vietjet đã được giao dịch sôi nổi trên thị trường OTC. Nhiều nhà đầu tư lớn đã tham gia vào các giao dịch OTC, giúp Vietjet nhanh chóng tăng cường nguồn lực tài chính để phát triển đội bay và mở rộng đường bay quốc tế. Sau khi niêm yết, cổ phiếu VJC tiếp tục thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ giới đầu tư.

3. CTCP Đầu tư Nam Long (NLG):

Nam Long là một trong những doanh nghiệp bất động sản lớn, nổi tiếng với các dự án khu đô thị quy mô. Trước khi niêm yết, Nam Long đã thực hiện nhiều giao dịch cổ phần trên thị trường OTC, trong đó có sự tham gia của các đối tác chiến lược nước ngoài. Những thương vụ này giúp Nam Long tích lũy nguồn lực để phát triển các dự án lớn như Mizuki Park, Akari City và Waterpoint.

4. CTCP Thế Giới Số (Digiworld - DGW):

Trước khi chính thức niêm yết trên sàn HOSE, Digiworld đã thực hiện nhiều giao dịch cổ phần thông qua thị trường OTC. Các giao dịch này giúp Digiworld huy động vốn để mở rộng lĩnh vực kinh doanh, bao gồm phân phối sản phẩm công nghệ và tiêu dùng. Sau khi niêm yết, DGW đã trở thành một trong những doanh nghiệp phân phối công nghệ lớn nhất Việt Nam.

5. CTCP Nhựa Bình Minh (BMP):

Nhựa Bình Minh đã thực hiện các thương vụ mua bán cổ phần thông qua thị trường OTC trước khi niêm yết. Nhờ các giao dịch này, BMP đã mở rộng hoạt động sản xuất và phân phối sản phẩm nhựa, trở thành một trong những doanh nghiệp đầu ngành nhựa tại Việt Nam.

6. Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco - SAB):

Trước khi niêm yết trên sàn HOSE, cổ phiếu của Sabeco đã giao dịch trên thị trường OTC với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước. Việc mua bán cổ phần thông qua OTC giúp Sabeco huy động vốn và tăng cường quy mô sản xuất, biến công ty thành doanh nghiệp hàng đầu trong ngành bia tại Việt Nam. Sabeco cũng đã trải qua quá trình cổ phần hóa và thu hút sự tham gia của các đối tác chiến lược thông qua giao dịch OTC.

7. CTCP Tập đoàn Hòa Phát (HPG):

Hòa Phát đã thực hiện nhiều thương vụ M&A qua thị trường OTC trước khi mở rộng và niêm yết trên HOSE. Công ty đã mua lại một số doanh nghiệp thép và bất động sản, giúp tăng cường năng lực sản xuất và phát triển các dự án lớn. Những thương vụ này đã góp phần đáng kể vào sự thành công của Hòa Phát, biến công ty thành một trong những doanh nghiệp thép hàng đầu tại Việt Nam.

8. CTCP Tập đoàn Gelex (GEX):

Trước khi niêm yết trên HOSE, Gelex đã thực hiện một loạt các thương vụ M&A thông qua thị trường OTC, bao gồm việc mua lại các công ty sản xuất thiết bị điện và năng lượng. Các thương vụ này giúp Gelex mở rộng hoạt động kinh doanh sang nhiều lĩnh vực mới, đặc biệt là năng lượng tái tạo và bất động sản.

9. Công ty Cổ phần Chứng khoán VNDirect (VND):

Trước khi niêm yết, VNDirect đã thực hiện một số thương vụ mua bán sáp nhập trên thị trường OTC nhằm mở rộng quy mô hoạt động, tập trung vào lĩnh vực môi giới và tư vấn đầu tư chứng khoán. Những thương vụ này đã giúp VND tăng cường vị thế và sau khi niêm yết, cổ phiếu của VNDirect ghi nhận sự tăng trưởng mạnh mẽ.

10. CTCP Cảng Hải Phòng (PHP):

Cảng Hải Phòng là một trong những doanh nghiệp chiến lược trong ngành logistics tại Việt Nam. Trước khi niêm yết trên sàn UPCoM, PHP đã thực hiện mua bán cổ phần với một số nhà đầu tư chiến lược thông qua giao dịch OTC. Những giao dịch này giúp PHP thu hút vốn đầu tư nước ngoài và cải thiện hệ thống hạ tầng cảng biển.

11. Công ty Cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk - VNM):

Vinamilk đã thực hiện một số thương vụ mua lại cổ phần từ các đối tác trên thị trường OTC, trước khi chính thức niêm yết và mở rộng quy mô hoạt động tại thị trường quốc tế. Thông qua giao dịch trên thị trường OTC, Vinamilk đã tăng cường khả năng tài chính và mở rộng hệ sinh thái sản phẩm.

12. CTCP Đầu tư Thế giới Di động (MWG):

MWG đã mua lại một số chuỗi cửa hàng nhỏ lẻ trên thị trường OTC để mở rộng mô hình bán lẻ điện thoại và điện máy. Các thương vụ M&A này đã giúp MWG trở thành nhà bán lẻ điện thoại và điện máy hàng đầu Việt Nam.

13. CTCP Xây dựng Coteccons (CTD):

Coteccons đã thực hiện nhiều giao dịch mua lại các doanh nghiệp xây dựng nhỏ thông qua thị trường OTC, giúp công ty mở rộng năng lực thi công, gia tăng quy mô và nâng cao hiệu quả cạnh tranh trong lĩnh vực xây dựng. Những thương vụ này đã góp phần làm tăng giá trị cổ phiếu CTD khi công ty niêm yết trên HOSE.

14. CTCP Tập đoàn PAN (PAN):

PAN là một ví dụ điển hình về việc tận dụng thị trường OTC để thực hiện các thương vụ M&A. Trước khi niêm yết, PAN đã mua lại nhiều công ty trong lĩnh vực nông nghiệp và thực phẩm, tạo ra một hệ sinh thái đa ngành mạnh mẽ. Sau khi niêm yết, PAN đã thu hút được nhiều nhà đầu tư quan tâm nhờ những thương vụ M&A này.

15. CTCP Địa ốc Phú Long:

Trước khi niêm yết, Địa ốc Phú Long đã thực hiện các giao dịch M&A thông qua thị trường OTC, giúp mở rộng quỹ đất và phát triển các dự án bất động sản lớn tại TP.HCM và Hà Nội. Đây là một trong những doanh nghiệp bất động sản tư nhân nổi bật với tốc độ tăng trưởng mạnh nhờ chiến lược mua bán trên thị trường OTC.

Kết luận

Những ví dụ trên cho thấy sự quan trọng của thị trường OTC trong quá trình mở rộng và phát triển của các doanh nghiệp trước khi chính thức niêm yết trên các sàn giao dịch lớn.

Thị trường OTC tại Việt Nam không chỉ là nơi giao dịch cổ phiếu của các doanh nghiệp chưa niêm yết mà còn đóng vai trò quan trọng trong các thương vụ M&A chiến lược. Những doanh nghiệp như Vietjet, Hòa Phát, Sabeco, và Minh Phú đã tận dụng thị trường này để mở rộng quy mô, thu hút vốn đầu tư và tạo dựng nền tảng vững chắc trước khi chính thức niêm yết trên các sàn giao dịch lớn.

Dương Trọng Vinh - Công ty Cổ phiếu Chứng khoán SSI